วันอังคารที่ 24 มกราคม พ.ศ.2560 เวลา 14.30-17.30น.
❤สื่อการเรียนรู้สำหรับเด็กปฐมวัย
ในกระบวนการสื่อสารนั้นผู้ส่ง(ครู)จะส่งสาร(สื่อ)ไปยังผู้รับ(เด็ก) โดยผู้รับจะรับสารโดยใช้ประสาทสัมผัสทั้ง5 โดยทั่วไปเมื่อกล่าวถึงสารก็มักจะนึกถึงภาษาพูดหรือเขียน ซึ่งอาจเป็นได้ทั้งตัวสารหรือเนื้อความ แต่อาจพิจารณาว่าสื่อในทีนี้เป็นสื่อที่ทำให้ผู้รับสารทราบเนื้อหาของสารที่ผู้ส่งสารต้องการส่งก็ได้ ดังนั้นเมื่อมีการกล่าวถึงลักษณะของการสื่อสาร เช่น ภาษาพูด ภาษาเขียนหรืออากัปกิริยาต่างๆ
☆ความหมายและความสำคัญของสื่อ
➵ ความหมายของสื่อ
สื่อ หมายถึง สิ่งต่างๆที่เป็นตัวกลางที่ผู้เลี้ยงดูเด็กนำมาช่วยในการถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์ให้เด็กเกิดการเรียนรู้ตามจุดประสงค์หรือจุดมุ่งหมายได้ดีที่สุด
➵ ความสำคัญของสื่อ
- เป็นเครื่องมือส่งเสริมให้เด็กกล้าแสดงออก
- เป็นตัวกลางในการถ่ายทอดความรู้และเป็นเครื่องมือเร้าความสนใจของเด็ก
- เป็นเครื่องมือที่ทำให้สิ่งที่เป็นนามธรรมให้กลายเป็นรูปธรรมและจะทำให้เด็กจดจำได้นาน
- สื่อเป็นสิ่งที่ทำให้เด็กได้รับประสบการณ์ตรงที่เป็นรูปธรรมมากที่สุด ช่วยให้เรียนได้อย่างสนุกสนานเพลิดเพลินและจำได้แม่นยำ
☆ประเภทของสื่อการเรียนรู้สำหรับเด็กปฐมวัย
แหล่งเรียนรู้สำหรับเด็กปฐมวัยเป็น 2 ลักษณะ
1. สื่อและแหล่งเรียนรู้ภายในห้องเรียน
2. สื่อและแหล่งเรียนรู้ภายนอกห้องเรียน
ชัยยงค์ พรหมวงศ์ นักเทคโนโลยีทางการศึกษา ได้แบ่งสื่อการสอนออกเป็น 3 ประเภท คือ
1. สื่อการสอนประเภทวัสดุ หมายถึง สื่อที่มีการสิ้งเปลืองคือใช้แล้วหมดไป เช่น ชอล์ก ฟิล์ม ภาพถ่าย เป็นต้น
2. สื่อการสอนประเภทอุปกรณ์ หมายถึง เป็นเครื่องมือ ได้แก่ เครื่องเสียง เช่น เครื่องรีบวิทยุและเครื่องเล่นเทปบันทึกเสียง กับอุปกรณ์ที่ไม่ใช่ทั้งเครื่องเสียงและเครื่องฉาย เช่น กระดานดำ ม้าหมุนและกระดานหก
3. สื่อการสอนประเภทวิธีการ ได้แก่ การจัดระบบ การสาธิต การทดลอง เกม และกิจกรรมต่างๆ เช่น การเล่นบทบาทสมมติ การจัดสถานการณ์จำลอง เป็นต้น
แม้ว่าสื่อทั้ง3จะเป็นสื่อการสอนที่ช่วยให้เกิดการถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์ แต่การใช้สื่อเหล่านี้กับเด็กให้เกิดประโยชน์อย่างมีประสิทธิภาพนั้นต้อง เลือกให้เหมาะสมกับจุดมุ่งหมาย ที่สำคัญที่สุดคือ ต้องเหมาะกับลักษณะและความสามารถหรือพัฒนาการด้านต่างๆของเด็กปฐมวัย เช่น
▪ ลักษณะทางกาย เด็กปฐมวัยมีร่างกายที่แข็งแรงกว่าเด็กทารกแต่ไม่เท่าประถมหรือมัธยม ควรเลือกสื่อที่ช่วยส่งเสริมพัฒนาการใช้กล้ามเนื้อให้แข็งแรงขึ้น แต่ไม่ควรออกแรงมากเกินไป
▪ ลักษณะทางอารมณ์ เด็กปฐมวัยมีอารมณ์เปลี่ยนแปลงง่าย ไม่รู้จักการสะกดกลั้นอารมณ์ ควรหาสื่อที่เป็นรูปภาพหรือนิทานสอนใจให้เด็กเห็นถึงประโยชน์ที่ได้รับจากการสะกดกลั้นอารมณ์
▪ ลักษณะทางสังคม เด็กในวัยนี้อยู่ในสังคมวงแคบ เด็กเริ่มรู้จักปรับตัวให้เข้ากับคนแปลกหน้า ควรเป็นสื่อที่ส่งเสริมให้เด็กอยู่ร่วมกัน รู้จักการร่วมมือกัน เช่น สื่อประเภทกระดานหกที่ต้องใช้ผู้เล่นอย่างน้อย 2 คนถึงจะเล่นได้
▪ ลักษณะทางสติปัญญา เด็กวัยนี้อยู่ในช่วงการสร้างจินตนาการ ความคิดสร้างสรรค์ มีเหตุผลในเชิงรูปธรรมมากกว่านามธรรม ควรใช้สื่อที่เป็นรูปธรรมชัดเจนเพื่อกระตุ้นให้เด็กรู้จักใช้จินตนาการในสิ่งที่เป็นประโยชน์ต่อตนเองหรือสังคม
☆ความหมายและความสำคัญการเล่นของเด็กปฐมวัย
✿แรกเกิด-หนึ่งขวบ เด็กวัยนี้จะมีการเจริญเติบโตและพัฒนาการอย่างเป็นลำดับ เริ่มจากการจ้องมองและไขว่คว้าสิ่งของ ฝึกคืบคลาน จนกระทั่งตั้งไข่และพยายามหัดเดินด้วยตนเอง
✿วัยหนึ่งขวบ-สองขวบ เด็กวัยนี้เคลื่อนไหวร่างกายได้มากขึ้นและเร็วขึ้น ชอบปีนป่ายไม่รู้จักเหน็ดเหนื่อย อยากรู้อยากเห็น ซุกซน ผู้ใหญ่ต้องคอยช่วยเหลือใกล้ชิดและคอยเรื่องอุบัติเหตุต่าง
✿วัยสองขวบ-สามขวบ เริ่มสนใจการเล่นกับเด็กคนอื่นๆแต่จะเป็นการเล่นแบบขนาน คือการเล่นของเล่นชนิดเดียวกันแต่จะไม่มีการพูดคุยกัน เด็กวัยนี้เป็นวัยที่รู้จักโลกกว้างขวางขึ้น เป็นวัยของความเป็นตัวเอง
✿วัยสามขวบ-สี่ขวบ เด็กวัยนี้เริ่มมองโลกกว้างมากขึ้น เห็นความสามรถของตนเองว่าเหมือนผู้ใหญ่จะทำให้เด็กเกิดความภาคภูมิใจในตนเอง
✿วัยสี่ขวบ-ห้าขวบ เด็กวัยนี้จะมีความคิดเห็นเป็นของตัวเอง ภาคภูมิใจในตัวเอง เข้าใจภาษามากขึ้นพูดเป็นประโยคยาวๆเด็กสามารถช่วยตนเองได้ทุกอย่าง
✿วัยห้าขวบ-หกขวบ เด็กวัยนี้ชอบเล่นของเล่นที่ช่วยทำให้เกิดความคิดสร้างสรรค์จากสิ่งต่างๆ ชอบเล่นเลียนแบบผู้ใหญ่ ชอบเล่นให้กำลัง
☆การเล่นของเด็กปฐมวัย
1. ความสำคัญและคุณค่าของการเล่น การเล่นเป็นปัจจัยที่สำคัญที่มีผลต่อการเจริญเติบโตของเด็ก การเล่นทำให้เกิดการเรียนรู้ พัฒนาทักษะด้านร่างกายและสังคม เข้าใจสภาพความเป็นจริงของชีวิต การจัดการศึกษาปฐมวัยที่เอื้อให้เด็กเล่น จึงเป็นการที่ส่งเสริมพัฒนาการของเด็กทุกด้านอย่างแท้จริง
2. คุณลักษณะของเสียงสร้างสรรค์และการเล่น ต้องสอดคล้องกับหลักสูตร เน้นให้เด็กได้ใช้สื่อและเล่นร่วมกันเพื่อพัฒนาทักษะด้านสังคม และต้องเหมาะสมกับวัย ความสามารถและความสนใจของเด็ก
3. ประเภทของสื่อสร้างสรรค์และเครื่องเล่น
• บล็อก ส่งเสริมพัฒนาการเด็กได้ดีที่สุด โดยเฉพาะความคิดสร้างสรรค์
• เครื่องเล่นสัมผัส
• เกมการศึกษา เป็นหัวใจสำคัญการศึกษาปฐมวัย
• หนังสือภาพนิทาน
• ศิลปะสร้างสรรค์
• เพลงและดนตรี
• เล่นบทบาทสมมติ
4. ประโยชน์ของการเล่น ช่วยให้เด็กเกิดการพัฒนาด้านต่างๆ เช่น ด้านร่างกาย ช่วยให้เด็กมีร่างกายแข็งแรง เพิ่มทักษะการใช้กล้ามเนื้อต่างๆ ด้านอารมณ์ช่วยให้เด็กมีอารมณ์แจ่มใส สนุกสนาน ด้านสังคม จะช่วยให้เด็กมีความเชื่อมั่นในตนเอง กล้าแสดงออกและสามารถเล่นร่วมกับเพื่อนได้
5. วิธีการส่งเสริมการเล่นของเด็กปฐมวัยได้ ดังนี้
- จัดหาสถานที่และอุปกรณ์การเล่นที่เหมาะสมกับวัยของเด็ก
- ให้เด็กเล่นอย่างอิสระตามความคิดและจินตนาการ
- กระตุ้น ชี้แจง หรือแนะนำวิธีการเล่นใหม่ๆให้กับเด็ก
- กล่าวคำชม
- ผู้ใหญ่ควรช่างสังเกตและจดจำเกี่ยวกับการเล่นของเด็กว่าเด็กสนใจในสิ่งใดเป็นพิเศษและควรส่งเสริมความสนใจนั้นๆ
☆ความคิดสร้างสรรค์สำหรับเด็กปฐมวัย
1. ความริเริ่ม คือ ความคิดแปลกใหม่ แตกต่างจากความคิดเดิม ลักษณะของบุคคลที่มีความคิดริเริ่ม คือ ไม่ชอบความจำเจ ซ้ำซาก และชอบปรับปรุงเปลี่ยนแปลงใหม่แปลกใหม่ยิ่งขึ้น
2. ความคิดคล่องตัว ปริมาณความคิดที่ไม่ซ้ำกันในเรื่องเดียวกันโดยแบ่งออกเป็น
1) ความคิดคล่องแคล่วทางด้านถ้อยคำ
2) ความคิดคล่องแคล่วทางด้านโยงสัมพันธ์
3)ฺ ความคิดคล่องแคล่วทางด้านการแสดงออก
4) ความคิดคล่องแคล่วในการคิด
3. ความคิดยืดหยุ่นหรือความยืดหยุ่นในการคิด
1) ความคิดยืดหยุ่นที่เกิดขึ้นทันที
2) ความคิดยืดหยุ่นทางด้านการดัดแปลง
4. ความคิดละเอียดละออ พัฒนาการความละเอียดละออขึ้นอยู่กับอายุ เด็กผู้หญิงจะละเอียดละออมากกว่าเด็กผู้ชาย เด็กที่มีความสามารถทางด้านความละเอียดละออสูงก็จะมีความสามารถทางด้านการสังเกตสูงด้วย
5. คุณครูปฐมวัยกับการส่งเสริมความคิดสร้างสรรค์
1) ลักษณะโดยทั่วไป
2) หลักสูตรและวิธีการสอน
3)ฺ วิธีการสอนของครูแบบใช้ความคิดสร้างสรรค์ให้กับเด็กปฐมวัย
☆ประโยชน์ของสื่อสร้างสรรค์
△หลักการเลือกสื่อสร้างสรรค์
1) ประโยชน์
2) ประหยัด
3)ฺ ประสิทธิภาพ
△ประโยชน์ของการใช้สื่อสร้างสรรค์
△ประโยชน์ของการใช้สื่อสร้างสรรค์ที่ส่งผลผู้สอน
☆การเรียนรู้ระดับปฐมวัย
เด็กปฐมวัยเรียนรู้จากรูปธรรมไปหานามธรรม โดยผ่านประสาทสัมผัสทั้ง5 ครูผู้สอนต้องมีใจรักเด็กอย่างจริงใจ อย่าเสแสร้ง ควรจัดกิจกรรมที่เน้นเด็กเป็นสำคัญเพื่อให้เด็กได้เรียนรู้อย่างมีความสุข กล้าคิดกล้าทำกล้าแสดงออก
1. การเรียนรู้เด็กปฐมวัยด้วยองค์ความรู้ด้านสมอง และทฤษฎีพหุปัญญา
1) ปัญญาด้านภาษา
2) ปัญญาด้านตรรกะและคณิตศาสตร์
3) ปัญญาด้านร่างกายและการเคลื่อนไหว
4) ปัญญาด้านดนตรี
5) ปัญญาด้านมิติสัมพันธ์
6) ปัญญาด้านการเข้าใจตนเอง
7) ปัญญาด้านมนุษย์สัมพันธ์
8) ปัญญาด้านความสัมพันธ์กับธรรมชาติ
2. ทฤษฎีทางพหุปัญญา
1) ปัญญามีลักษณะเฉพาะด้านจากการศึกษาเรื่องสมอง
2) ทุกคนมีปัญญาทั้ง8ด้าน
3) ทุกคนสามารถพัฒนาปัญญา
4) ปัญญาด้านต่างๆสามารถทำงานร่วมกัน
5) ปัญญาแต่ละด้านจะมีการแสดงความสามารถหลายทาง
3. ความสุข สิ่งที่ทุกคนปรารถนาเป้าเสาะแสวงหา ไขว่คว้า พากเพียรพยายามที่จะให้ตัวเองและผู้เป็นที่รักได้พบได้ครอบครอง พ่อแม่อยากให้ลูกมีความสุข ครูอาจารย์ก็อยากเห็นลูกศิษย์ของตนร่าเริง แจ่มใสและมีความสุข
4. การประยุกต์กระบวนทันศ์ใหม่ทางการศึกษาในการจัดการเรียนการสอนระดับปฐมวัย การพัฒนาให้เด็กเป็นคนเก่ง ดีและมีความสุข โดยอาศัยกระบวนการเรียนรู้ตามสภาพจริงและกระบวนการประเมินตามสภาพจริง
5. การเรียนรู้แบบลงมือกระทำ จะเกิดขึ้นอย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุดใน
1) การเลือกและตัดสินใจ โดยที่เด็กเป็นคนเลือกเอง
2) สื่อ
3) การใช้ประสาทสัมผัสทั้ง5
4) ภาษาจากเด็ก สีหน้า ท่าทาง คำพูด
5) การสนับสนุนจากผู้ใหญ่
สรุป
♬การใช้สื่อสร้างสรรค์หมายถึงสื่อการสอนที่ดีที่สามารถถ่ายทอดความรู้ ประสบการณ์และทักษะในการพัฒนาเด็กให้มีคุณภาพตามจุดมุ่งหมาย การวางแผนสร้างสรรค์สื่อการสอนหรือการปรับปรุงสื่อการสอนให้มีประสิทธิภาพและมีสภาพที่ดี
♬การสอนสำหรับเด็กต้องให้เหมาะสมกับลักษณะและความสามารถหรือพพัฒนาการด้านร่างกาย สติปัญญา อารมณ์และจิตใจของเด็กปฐมวัยอีกทั้งยังต้องเน้นให้เด็กเป็นศูนย์กลาง ได้ฝึกปฏิบัติและเรียนรู้ด้วยตนเองให้มากที่สุด
